Spis treści

Opis

Wysiękowe zapalenie ucha środkowego charakteryzuje obecność płynu za zachowaną błoną bębenkową. Brak jest objawów miejscowych i ogólnych ostrej infekcji. Długo trwające wysiękowe zapalenie ucha środkowego może spowodować zniszczenie błony bębenkowej, kosteczek słuchowych i może prowadzić do rozwoju perlaka.

Przypadek I

Zdjęcie poniżej przedstawia obraz późnego stadium. Lewe ucho, 12 – letnie dziecko. Błona bębenkowa jest zniszczona i znacznie wciągnięta w tylnych kwadrantach. Widoczna jest rękojeść młoteczka z poszerzonymi naczyniami krwionośnymi. W jamie bębenkowej znajduje się płyn wysiękowy w dużej ilości, jego poziom jest widoczny na granicy prawidłowej i zniszczonej części błony bębenkowej. W tylnych kwadrantach błona bębenkowa wciąga się tak silnie, że nie widać jej brzegu. Jest to tzw. niekontrolowana kieszonka, będąca wstępem do powstania perlaka. Obraz taki jest charakterystyczny dla długo trwającego i nieleczonego wysiękowego zapalenia ucha środkowego. Często spotyka się również u dzieci z rozszczepem podniebienia miękkiego i twardego (ryc. 1 i 1a).

Objawy obejmują przede wszystkim niedosłuch, uczucie przytykania i przelewania w uchu, częste stany zapalne ucha środkowego. W trakcie towarzyszących infekcji mogą być stany podgorączkowe i nasilenie dolegliwości. Często jednak, nawet w stanach z dużym zniszczeniem błony bębenkowej przebieg może być bezobjawowy. Dłużej trwające przewlekłe zapalenie prowadzi do perforacji błony bębenkowej, uszkodzenia kosteczek słuchowych i powstania perlaka. Takie przewlekłe wysiękowe zapalenie ucha środkowego z destrukcją błony bębenkowej może być związane z przewlekłą niedrożnością trąbki słuchowej w wyniku przerostu tkanki chłonnej nosogardła lub wskutek rozszczepu podniebienia.

Ryc.1 Wysiękowe zapalenie ucha z destrukcją błony bębenkowej
Ryc. 1a Wysiękowe zapalenie ucha środkowego z destrukcją błony - schemat
  1. rękojeść młoteczka
  2. część napięta błony bębenkowej – przednie kwadranty
  3. promontorium
  4. poziom płynu wysiękowego
  5. linia przerywana – głęboka kieszonka w tylnych kwadrantach
  • Podstawowym sposobem leczenia w tym przypadku jest chirurgia. Dziecko należy skierować do specjalistycznego ośrodka zajmującego się otologią dziecięcą.
  • Zakres interwencji chirurgicznej: odbudowa błony bębenkowej z użyciem przeszczepu z ochrzęstnej.
  • Wykonano również tympanotomię z drenażem wentylacyjnym jamy bębenkowej oraz dodatkowo adenoidektomię.
  • Jako leczenie wspomagające w podobnych przypadkach można stosować:
  • Toaletę nosa, płukanie nosa solą fizjologiczną lub roztworami soli morskiej.
  • Leczenie antyalergiczne tylko w przypadkach gdzie są objawy alergii (leki te mogą zwiększać lepkość płynu wysiękowego w uchu środkowym i utrudniać jego ewakuację).
  • Steroidy donosowe przez 2 – 3 tygodnie, ew. przedłużenie ich stosowania gdy objawy otoskopowe OMS utrzymują się.
  • Leczenie wspomagające: szczepionki, zmiana klimatu, profilaktyka i unikanie zakażeń oraz inne w zależności od współistniejących chorób.

Przypadek II

Zdjęcie poniżej przedstawia obraz późnego stadium. Lewe ucho, 14 – letnie dziecko. Błona bębenkowa jest znacznie, balonowato wybrzuszona, ścieńczała i atroficzna. W jamie bębenkowej znajduje się płyn wysiękowy w dużej ilości. Charakterystyczne pęcherzyki powietrza są niewidoczne, gdyż wysięk wypełnia całą jamę bębenkową. Wszystkie struktury ucha środkowego są niewidoczne. Nadciśnienie panujące w uchu środkowych jest wynikiem nadprodukcji płynu i niewydolności trąbki słuchowej (ryc. 2).

Objawy obejmują bóle ucha, niedosłuch, uczucie tętnienia i przelewania w uchu, częste stany zapalne ucha środkowego. W trakcie towarzyszących infekcji mogą być stany podgorączkowe i nasilenie dolegliwości. Często jednak, nawet w stanach z dużym zniszczeniem błony bębenkowej przebieg może być bezobjawowy. Może dochodzić do perforacji błony bębenkowej, nadkażenia z ropnym wyciekiem z ucha. Dłużej trwające nieleczone przewlekłe zapalenie prowadzi nieuchronnie do perforacji błony bębenkowej, uszkodzenia kosteczek słuchowych i powstania perlaka. Takie przewlekłe wysiękowe zapalenie ucha środkowego z destrukcją błony bębenkowej może być związane z przewlekłą niedrożnością trąbki słuchowej w wyniku przerostu tkanki chłonnej nosogardła lub wskutek rozszczepu podniebienia.

Ryc. 2 Przewlekłe wysiękowe zapalenie ucha z destrukcją błony bębenkowej
  • Podstawowym sposobem leczenia w tym przypadku jest chirurgia. Dziecko należy skierować do specjalistycznego ośrodka zajmującego się otologią dziecięcą.
  • Zakres interwencji chirurgicznej: usunięcie zniszczonej części błony bębenkowej, odbudowa błony bębenkowej z użyciem przeszczepu z ochrzęstnej.
  • Wykonano również tympanotomię z drenażem wentylacyjnym jamy bębenkowej oraz dodatkowo adenoidektomię.
  • Leczenie wspomagające – jak w poprzednim przykładzie.

Przypadek III

Zdjęcie poniżej przedstawia obraz późnego stadium. Lewe ucho, 11 – letnie dziecko z rozszczepem podniebienia. W jamie bębenkowej znajduje się charakterystyczny bursztynowy płyn wysiękowy. Błona bębenkowa jest zniszczona i znacznie wciągnięta w całej części napiętej oraz okolicy epitympanum. Widoczna jest stercząca rękojeść młoteczka z poszerzonymi naczyniami krwionośnymi. W okolicy epitympanum błona bębenkowa wciąga się tak silnie, że nie widać jej brzegu. Jest to tzw. niekontrolowana kieszonka, początkowe stadium perlaka. Widoczne jest również częściowe zniszczenie bocznej ściany attyki, naskórek leży bezpośrednio na szyjce młoteczka, wchodzi głębiej w kierunku attyki i napełza na główkę młoteczka. Obraz taki jest charakterystyczny dla długo trwającego i nieleczonego wysiękowego zapalenia ucha środkowego. Często spotyka się również u dzieci z rozszczepem podniebienia miękkiego i twardego (ryc. 3 i 3a).

Ryc. 3 Przewlekłe wysiękowe zapalenie ucha z destrukcją błony bębenkowej
Ryc. 3a Wysiękowe zapalenie ucha z destrukcją błony - schemat
  1. przednie kwadranty błony bębenkowej
  2. rękojeść młoteczka
  3. wyrostek boczny młoteczka
  4. silna retrakcja w epitympanum
  • Podstawowym sposobem leczenia w tym przypadku jest chirurgia. Dziecko należy skierować do specjalistycznego ośrodka zajmującego się otologią dziecięcą.
  • Zakres interwencji chirurgicznej: usunięcie kieszonki retrakcyjnej, odbudowa błony bębenkowej z użyciem przeszczepu z ochrzęstnej.
  • Wykonano również tympanotomię z drenażem wentylacyjnym jamy bębenkowej.
  • Leczenie wspomagające – jak w poprzednim przykładzie.