Spis treści
Opis
Ucho środkowe człowieka zawiera łańcuch trzech kosteczek słuchowych. Są to: młoteczek, kowadełko i strzemiączko (rycina 1). To dzięki kosteczkom słuchowym dźwięki przenoszone są z błony bębenkowej dalej do ucha wewnętrznego, gdzie z kolei zamieniane są w impulsy elektryczne. Kosteczki zbudowane są z tkanki kostnej a połączone są między sobą specjalnymi więzadłami.
Dźwięki uderzające w błonę bębenkową przenoszone są kolejno na młoteczek, dalej na kowadełko i strzemiączko, które drgają w uchu środkowym poruszając się w pewnym minimalnym zakresie również względem siebie. Łańcuch kosteczek jest zbudowany w ten sposób, że działa nieco podobnie jak tłoczek przekazując dźwięki z błony bębenkowej na tzw. okienko owalne. Budowa tego tłoczka jest jednak nieco bardziej złożona, a istniejące mechanizmy pasywne i aktywne powodują między innymi ochronę przed nadmiernymi dźwiękami. Łańcuch kosteczek słuchowych działa więc z jednej strony jak wzmacniacz dźwięków a z drugiej chroni też ucho wewnętrzne przed urazami akustycznymi. Łańcuch kosteczek słuchowych znajduje się w delikatnej równowadze poruszając się w zakresie, który umożliwiają pasma tkanki łącznej tworzące więzadła i mięśnie ucha środkowego. Gdy dojdzie do uszkodzenia jednego z elementów tego łańcucha, dźwięki nie są przenoszone w sposób prawidłowy a pacjent zaczyna odczuwać niedosłuch. Dzieje się tak w dwóch sytuacjach: po pierwsze – gdy następuje rozerwanie łańcucha kosteczek (przewlekłe zapalenie ucha środkowego, uszkodzenia pourazowe, wady wrodzone) a po drugie gdy dochodzi do ich usztywnienia (otoskleroza, tympanoskleroza, zmiany zarostowe ucha środkowego). Wszystkie te sytuacje skutkują pojawieniem się niedosłuchu oraz często szumów usznych.
Najczęstszą przyczyną niedosłuchu wynikającego z uszkodzenia łańcucha kosteczek słuchowych jest przewlekłe zapalenie ucha środkowego. To schorzenie charakteryzuje się postępującą utratą słuchu, szumami usznymi oraz wyciekami z ucha, którym mogą towarzyszyć zawroty głowy oraz inne objawy wskazujące na głębokość schorzenia.
Więcej o przewlekłym zapaleniu ucha środkowego z destrukcją kosteczek słuchowych przeczytasz na innej stronie Poradnika:
Przypadek I
Zdjęcie poniżej przedstawia przewlekłe zapalenie ucha środkowego – jego początkowe stadium. Ucho lewe, dziecko 11 – letnie. W tylnych kwadrantach błona bębenkowa jest znacznie ścieńczała i opiera się na kosteczkach: odnodze długiej kowadełka oraz stawie kowadełkowo – strzemiączkowym. Staw jest już częściowo zniszczony. Widoczna jest bardzo dobrze rękojeść młoteczka z zaznaczonymi naczyniami krwionośnymi wzdłuż jego przebiegu (ryc. 2 i 2a).
U tego pacjenta nie było objawów ze strony ucha. Rozpoznanie przewlekłego zapalenia ucha zostało postawione podczas diagnostyki przewlekłego nieżytu nosa. W badaniu laryngologicznym stwierdzono obustronnie duże kieszonki retrakcyjne w tylnych kwadrantach z początkami uszkodzenia kosteczek słuchowych. W badaniu audiometrii tonalnej stwierdzono rezerwę ślimakową maksymalnie 20 dB.
- rękojeść młoteczka
- pępek
- strzemiączko
- odnoga długa kowadełka
- początkowe stadium uszkodzenia stawu kowadełkowo – strzemiączkowego
- linia przerywana – zakres największego uszkodzenia – atroficzna błona bębenkowa
- Podstawowym sposobem leczenia w tym przypadku jest chirurgia. Dziecko należy skierować do specjalistycznego ośrodka zajmującego się otologią dziecięcą.
- Zakres interwencji chirurgicznej: odbudowa błony bębenkowej w tylnych kwadrantach z użyciem przeszczepu z ochrzęstnej.
- Wzmocnienie stawu kowadełkowo – strzemiączkowego fragmentem chrząstki, ponieważ uszkodzenie kosteczek słuchowych nie było duże.
- Inne leczenie w zależności od współistniejących chorób.
Przypadek II
Zdjęcie poniżej (rycina 3) przedstawia zaawansowane stadium przewlekłego zapalenia ucha środkowego. Ucho prawe, dziecko 14 – letnie. Podobnie jak w poprzednim przykładzie, w tylnych kwadrantach błona bębenkowa jest znacznie ścieńczała. Jest to błona wtórna. Opiera się ona na główce strzemiączka, Staw kowadełkowo – strzemiączkowy jest niewidoczny, pozostało jedynie pasmo łącznotkankowe pomiędzy główką strzemiączka a (niewidocznym) trzonie kowadełka (rycina 3a – oznaczenie 3). Ponieważ wtórna błona bębenkowa jest znacznie ścieńczała i wiotka, nie przenosi dźwięków w sposób prawidłowy.
Pacjent miał przez kilka lat przewlekłe zapalenie uszu oraz pogorszenie słuchu. Obecność wtórnej błony bębenkowej wskazuje, że w tym miejscu (zaznaczonym czarną elipsą) miało miejsce uszkodzenie błony bębenkowej, która uległa samoistnemu wygojeniu i zamknięciu. W badaniu audiometrii tonalnej stwierdzono rezerwę ślimakową około 30 – 35 dB dB.
- główka strzemiączka
- rękojeść młoteczka
- pasmo tkankowe w miejscu odnogi długiej kowadełka
- linia przerywana – wtórna błona bębenkowa
- Podstawowym sposobem leczenia w tym przypadku jest chirurgia. Dziecko należy skierować do specjalistycznego ośrodka zajmującego się otologią dziecięcą.
- Zakres interwencji chirurgicznej: odbudowa błony bębenkowej w tylnych kwadrantach z użyciem przeszczepu z ochrzęstnej i ew. chrząstki.
- Ossikuloplastyka – interpoozycja kowadełka.