Nabyte zarośnięcie i zwężenie przewodu słuchowego zewnętrznego to zmniejszenie średnicy lub w pewnych sytuacjach całkowita niedrożność przewodu słuchowego. Schorzenie to dotyczy zwłaszcza osób dorosłych, u dzieci natomiast częściej spotyka się wrodzone zwężenie lub niewykształcenie (atrezję). Konsekwencją zwężenia lub zarośnięcia przewodu jest przede wszystkim niedosłuch.
Czym jest zwężenie przewodu słuchowego?
Zwężenie przewodu może wynikać z zarośnięcia tkanką łączną, obecności wyrośli kostnych, kostniaków lub bardzo rzadko – guza przewodu słuchowego zewnętrznego. Każda z tych przyczyn leczona jest w odmienny sposób, oraz ma inne rokowanie. W tym rozdziale zostanie opisana pierwsza sytuacja, gdy przewód zarasta tkanką łączną.
Poniższe zdjęcie przedstawia znacznego stopnia zwężenie przewodu słuchowego zewnętrznego u pacjenta po przebytych stanach zapalnych ucha zewnętrznego. Średnica przewodu to około 1 mm. Zarówno błona bębenkowa jak i kosteczki słuchowe są całkowicie niewidoczne.
Zwężenie przewodu słuchowego
Jak powstaje zwężenie przewodu słuchowego?
Zarośnięcie i zwężenie przewodu słuchowego zewnętrznego może powstać wskutek przewlekłych zakażeń ucha z ropnymi wyciekami, które są nieodpowiednio lub w ogóle nieleczone. Na powstanie zwężenia a następnie całkowitego zarośnięcia przewodu słuchowego może mieć wpływ również ciągłe drażnienie skóry przewodu ostrymi narzędziami jak zapałki a również paznokciami. Niekiedy pacjenci narzekają na swędzenie przewodu słuchowego, w związku z tym wkładają tam pałeczki, które mogą być ostro zakończone. Tego typu narzędzia powodują drażnienie i uszkadzanie skóry przewodu, która jest w tym miejscu bardzo cienka i wrażliwa. To z kolei jest przyczyną stałych zakażeń. Uszkodzona skóra przewodu reaguje w różny sposób, czasem tworzy się tkanka bliznowata, która powoli rozrasta się powodując zwężenie światła przewodu i w konsekwencji jego zarośnięcie.
Jakie mogą być skutki zwężenia przewodu?
Oczywiste dla każdego jest, że całkowite zwężenie przewodu będzie skutkowało niedosłuchem tego ucha, często znacznym. Pacjenci początkowo narzekają na wycieki z ucha, następnie, gdy przewód zarośnie całkowicie pojawia się niedosłuch różnego stopnia. Jest to główny powód, dla którego zgłaszają się oni do lekarza. Istnieje również inne zagrożenie związane z brakiem światła przewodu słuchowego. Czasami pomiędzy błoną bębenkową a zarośniętym fragmentem położonym bocznie od niej gromadzi się naskórek, który powoli narasta rozpychając i niszcząc elementu ucha środkowego. Powoduje to ból ucha oraz postępujący, większy niedosłuch.
Jak leczy się zarośnięcie i zwężenie przewodu słuchowego zewnętrznego?
Należy stwierdzić na początku, że leczenie zwężenia i niedrożności przewodu słuchowego jest trudne, długotrwałe i nie zawsze osiąga się sukces, którego miarą jest otwarte światło przewodu, które dodatkowo następnie nie zarasta.
Jeśli występują objawy swędzenia ucha i wycieki z ucha, co może wskazywać na zakażenie, należy je odpowiednio leczyć biorąc wymaz z ucha, aby leczenie było przyczynowe. Nie należy używać ostrych przedmiotów, które wprowadzone do przewodu słuchowego zewnętrznego mogłyby powodować jego podrażnienie i w konsekwencji rozwój tkanki bliznowatej. Jeżeli dojdzie już do zarośnięcia przewodu słuchowego, wtedy postępowanie powinno być chirurgiczne.
Operacja polega na usunięciu całej tkanki bliznowatej. Może być wykonana z dojścia przez przewód słuchowy zewnętrzny. Postępowanie takie może wiązać się z tym, że po pewnym okresie ucho zaczyna zarastać powoli ponownie. Nie znamy przyczyn, dlaczego tak się dzieje. Prawdopodobnie częściej dzieje się to u pacjentów, którzy mają predyspozycje genetycznie do rozwoju tkanki bliznowatej czy tworzenia tzw. bliznowców. Jeśli dojdzie do ponownego zarośnięcia przewodu słuchowego zewnętrznego to niekiedy można wykonać operację, która polega na usunięciu całej tkanki bliznowatej wraz z chorą skórą, poszerzeniu ścian kostnych przewodu słuchowego oraz odbudowie skóry przewodu przeszczepem pobranym z innego miejsca. Operacja tego typu jest trudna z chirurgicznego punktu widzenia, długotrwała, wiąże się z koniecznością szerokiego dostępu zausznego. ale może przynieść poprawę w postaci trwałego przywrócenia światła przewodu słuchowego zewnętrznego i poprawy słuchu. Nie ma niestety gwarancji, że nawet po tego typu operacji przewód słuchowy nie zarośnie ponownie.
Co robić, jeśli nie udaje się odtworzyć przewodu operacyjnie?
W pewnych sytuacjach nie udaje się na stałe odtworzyć światła przewodu słuchowego mimo leczenia operacyjnego przeprowadzanego kilkukrotnie. Wtedy pomocą w leczeniu niedosłuchu mogą być aparaty słuchowe klasyczne. Pacjenci nie chwalą jednak takiego rozwiązania, ponieważ po założeniu aparatów mają nadal uczucie zatkanego ucha oraz niedosłuch. Istotny problem występuje u tych, u których schorzenie dotyczy obu uszu, w związku z czym niedosłuch jest tu dużym problemem. W tych sytuacjach najlepszym wyjściem jest zastosowanie nowoczesnych implantów ucha środkowego oraz tych wykorzystujących przewodnictwo kostne. Zastosowanie implantów u osoby z odpowiednimi wskazaniami i dobrym przewodnictwem kostnym (nieuszkodzonym uchem wewnętrznym) w zasadzie powinno dawać gwarancję poprawy słuchu i jest rekomendowane. Działanie implantu sprowadza się – w zależności od jego rodzaju – do bezpośredniego pobudzenia do drgań kosteczek słuchowych lub wykorzystania przewodnictwa kostnego do przenoszenia energii bezpośrednio do ucha wewnętrznego. Implanty ucha środkowego oraz na przewodnictwo kostne zostały opisane w innych rozdziałach tego poradnika.