Szumy uszne są nieprzyjemnym doznaniem, które wpływa negatywnie na jakość życia pacjenta. Z tego poradnika dowiesz się więcej o tym objawie, oraz czy i jak można go leczyć.
Szum uszny
to odczucie dźwięku w uchu, gdy nie ma stymulacji akustycznej z zewnątrz
Szumy uszne subiektywne
Szumy uszne subiektywne powstają zwykle wskutek mikrouszkodzeń ucha wewnętrznego o różnej przyczynie. Lekarz nie może ich usłyszeć. Nie można ich zmierzyć obiektywnie, lecz są objawem, który często towarzyszy różnym schorzeniom ucha oraz jest charakterystyczny dla uszkodzenia narządu słuchu związanego z wiekiem. Inne przyczyny wymienione są niżej. Taki rodzaj szumu usznego jest najczęstszy.
Szumy uszne obiektywne
Szumy uszne obiektywne, znacznie rzadziej występujące, można w pewnych sytuacjach usłyszeć, a są wynikiem określonych chorób ucha oraz naczyń. Do schorzeń tych należą między innymi guzy ucha środkowego o dobrym unaczynieniu (przyzwojak), wady naczyniowe ucha (nieprawidłowo położone duże naczynia krwionośne), miażdżyca naczyń szyjnych z turbulentnym przepływem krwi w nich oraz choroby ogólne, w tym zwłaszcza nadciśnienie tętnicze oraz choroby tarczycy. Szum uszny w takich przypadkach ma zwykle charakter pulsujący, zgodny z rytmem serca.
Jakie są najczęstsze przyczyny szumu usznego?
W zdecydowanej większości przypadków
nie udaje się znaleźć konkretnej przyczyny szumu usznego. Inne częstsze przyczyny wymienione są poniżej.
Zatkanie przewodu słuchowego zewnętrznego woskowiną powoduje niedosłuch oraz szumy uszne. Badanie laryngologiczne pozwala na określenie przyczyny i usunięcie jej praktycznie natychmiast. Zatkanie przewodu słuchowego następuje często po nieumiejętnym stosowaniu patyczków do czyszczenia uszu, gdy pacjent wpycha woskowinę głębiej do przewodu słuchowego. Inna sytuacja to zamoczenie uszu na basenie.
Narażenie na nadmierny hałas – jak na przykład po głośnym koncercie, powoduje dokuczliwe stałe szumy uszne oraz przytępienie słuchu, które zwykle ustępuje w ciągu kilkudziesięciu godzin. Powtarzające się narażenie na nadmierny hałas, praca w hałasie bez odpowiedniego zabezpieczenia może spowodować nieodwracalne uszkodzenie słuchu.
Nadciśnienie tętnicze jest częstą przyczyną szumów usznych, które mają charakter pulsujący i zgodny z czynnością serca. Stres dodatkowo nasila lub sam jest przyczyną szumów usznych powodując między innymi zwiększenie ciśnienia tętniczego.
Niedosłuch jest jedną z najczęstszych przyczyn szumów usznych. Ubytek słuchu powoduje powstanie subiektywnych szumów uszach o różnym charakterze: mogą to być piski, trzeszczenie, uczucie szumu jak nad morzem. Charakterystyczne jest to, że objawy te nasilają się lub pojawiają gdy otoczenie staje się ciche – wieczorem, podczas kładzenia się spać, gdy nie ma bodźców słuchowych z otoczenia.
Choroby stawu skroniowo – żuchwowego a zwłaszcza jego zwyrodnienie mogą powodować szumy uszne.
Nerwiak nerwu słuchowego a więc guz umiejscowiony za ślimakiem będący jednym z najczęstszych niezłośliwych guzów wewnątrzczaszkowych.
Inne przyczyny: nadczynność tarczycy powodująca zwiększenie ogólnego metabolizmu i zwyżkę ciśnienia krwi, choroba Meniere’a, otoskleroza, zaburzona drożność trąbki Eustachiusza, skurcze mięśni wewnątrz ucha środkowego, obecność opatrunku w uchu po operacji ucha środkowego, urazy głowy oraz inne rzadziej spotykane.
Czy leki mogą spowodować szumy uszne?
Tak. Istnieje cała gama leków, których działania niepożądane obejmują szumy uszne. Należą do nich między innymi leki antydepresyjne, aspiryna, leki moczopędne, antybiotyki, chinina oraz wiele innych. Informację taką można znaleźć w ulotkach informacyjnych każdego leku. Nasilenie szumu usznego zwykle koreluje dodatnio z dawką takiego leku czy substancji a odstawienie powoduje ustąpienie szumów usznych. Niektóre leki w dużej dawce mogą spowodować trwały ubytek słuchu oraz nieprzemijające szumy uszne. Należą do nich antybiotyki aminoglikozydowe (m. in. gentamycyna). Stosowanie takich leków powinno być ograniczone tylko do wybranych sytuacji klinicznych z zagrożeniem życia pacjenta.
Skutki zdrowotne długotrwałego szumu usznego.
Krótkotrwałego szumu usznego doświadczył prawdopodobnie każdy z nas. Nie stanowi on problemu medycznego. Natomiast długotrwały szum uszny może wpływać istotnie na jakość życia pacjenta, zwłaszcza, gdy występuje wraz z niedosłuchem. A więc jakie mogą być jego skutki?
Zmęczenie, niewyspanie, drażliwość, zwiększony poziom stresu, problemy z koncentracją, zaburzenia pamięci, drażliwość i stany lękowe.
Z powyższej listy wynika, że skutki te nie powodują bezpośredniego zagrożenia życia czy zdrowia, natomiast mogą być przyczyną istotnego pogorszenia się jakości życia pacjenta dotkniętego długotrwałym nieprzemijającym i dokuczliwym szumem usznym.
Problem leczenia szumów usznych
Leczenie subiektywnych szumów usznych jest problemem, ponieważ nie ma leku, który w sposób skuteczny może je zlikwidować. Ogólne zasady postępowania opisane są poniżej.
Leczenie szumów usznych można podjąć znając ich przyczynę. Nie jest to sprawa prosta, ponieważ, jak już wcześniej wspomniano, w większości przypadków bezpośrednia przyczyna nie jest znana. Najważniejszą rolą lekarza, do którego zgłasza się pacjent z szumem usznym jest określenie, czy istnieje obiektywna przyczyna, jak guz ucha, nadciśnienie tętnicze, choroby tarczycy czy inna, która daje się leczyć. Lecząc przyczynowo pozbędziemy się szumów usznych.
U większości pacjentów przyczyna ta jest nieznana a szum uszny wynika z obecności zwyrodnienia narządu słuchu / ucha wewnętrznego z różnych przyczyn. Postępowanie w takich przypadkach będzie wiązało się raczej z maskowaniem szumu niż jego niwelowaniem całkowitym.
Bardzo często szum uszny towarzyszy niedosłuchowi o charakterze odbiorczym u osób starszych (ryc. 1 poniżej). Tego typu szum uszny można zamaskować i zmniejszyć niekorzystny jego wpływ stosując odpowiednio dobrane aparaty słuchowe. Odpowiednio dobrane oznacza takie, które wzmacniać będą wybiórczo wysokie i średnie częstotliwości, czyli te, których odbiór będzie bardziej upośledzony (zaznaczone odcieniem koloru czerwonego). Zatem nie wszystkie aparaty słuchowe będą odpowiednie do tego rodzaju niedosłuchu a doboru ich musi dokonać dobrze wyszkolony technik.
Ryc. 1 Niedosłuch odbiorczy u osoby starszej. Obszar po prawej stronie to uszkodzenie słuchu. Im wyższe częstotliwości tym większe i głębsze uszkodzenie.
Co może i powinien zrobić pacjent z dokuczliwymi szumami usznymi?
Konsultacja lekarska specjalistyczna – otolaryngolog, internista, neurolog, stomatolog, zbadanie ciśnienia tętniczego oraz hormonów tarczycy, wykonanie podstawowych badań krwi. Pozwoli to na wykluczenie pewnych schorzeń, które można leczyć. Audiolog – aby następnie zaplanować odpowiednie postępowanie lecznicze w przypadku subiektywnych szumów usznych. W zależności od objawów lekarz może zlecić dodatkowe badania takie jak tomografia komputerowa czy magnetyczny rezonans jądrowy.
Poradnia szumów usznych – w niektórych jednostkach takich jak Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu w Warszawie istnieje poradnia przy Klinice Audiologii, gdzie można zasięgnąć profesjonalnej rady lekarza specjalizującego się w problemach osób z szumami usznymi.
Unikanie ciszy – jest to jedno z najczęściej powtarzanych zaleceń lekarskich u pacjenta z uporczywymi szumami usznymi, zwłaszcza niepozwalającymi zasnąć. Przed snem należy przygotować cicho grające radio, relaksacyjną muzykę o natężenie dźwięku nieco przekraczającym własny szum. Pozwoli to zamaskować własny szum, który w ten sposób nie będzie słyszalny. Pomocne mogą być wentylatory lub klimatyzatory wytwarzające własny szum.
Stosowanie aparatów słuchowych w przypadkach z towarzyszącym niedosłuchem a zwłaszcza odbiorczym związanym z wiekiem.
Zalecenia ogólne: zmiana nawyków żywieniowych, zdrowa dieta, unikanie soli, używek, papierosów, odpowiednia aktywność fizyczna, unormowanie ciśnienia krwi, redukcja nadmiernego poziomu cholesterolu i triglicerydów.
Stosowanie specjalnych elektronicznych urządzeń wytwarzających tzw. biały szum imitujący dźwięki środowiska.
W przypadkach opornych, z uporczywym szumem usznym powodującym na zaburzenia snu, koncentracji oraz stany lękowe i depresyjne, lekarz może zlecić leki antydepresyjne.
Uwaga
Nie należy bagatelizować szumu usznego, zwłaszcza jeśli pojawił się nagle, nie jest związany z określoną sytuacją (np. narażeniem na hałas) oraz dotyczy jednego ucha. W takim przypadku konsultacja lekarska jest konieczna.