Wysiękowe zapalenie ucha środkowego to częste schorzenie występujące w wieku dziecięcym ale również w pewnych sytuacjach u osób dorosłych. Wskutek zaburzeń drożności trąbki słuchowej dochodzi do gromadzenia się płynu w jamie bębenkowej co skutkuje powstaniem niedosłuchu.
Spis treści
Wysiękowe zapalenie ucha środkowego
To przede wszystkim obecność bursztynowego płynu zapalnego za zachowaną błoną bębenkową (na zdjęciu poniżej), który z czasem gęstnieje. W zaawansowanych przypadkach ucho jest wypełnione płynem całkowicie a charakterystyczne pęcherzyki powietrza stają się niewidoczne. Głównym objawem wysiękowego zapalenia ucha jest niedosłuch i szumy uszne.
W jaki sposób powstaje wysiękowe zapalenie ucha środkowego
Wysiękowe zapalenie ucha środkowego u dzieci często wynika z przerostu migdałka gardłowego, który wpływa na funkcję trąbek słuchowych, prowadząc do ich niedrożności. Inne przyczyny to alergie i zaburzenia anatomiczne budowy nosa. Schorzenie to jest też obserwowane u dzieci z rozszczepem podniebienia oraz zespołami genetycznymi, jak zespół Treacher Collins, które charakteryzują się nieprawidłową budową głowy i szyi.
Mimo nazwy, wysiękowe zapalenie ucha często przebiega bezobjawowo w początkowej fazie i nie wymaga antybiotykoterapii, poza nielicznymi wyjątkami. Początkowo wysięk ma charakter wodnisty, stopniowo zmieniając się w gęstą wydzielinę, co prowadzi do uczucia pełności i niedosłuchu. W dłuższym czasie, wysięk może stać się gęsty i trudny do usunięcia, ewoluując w zarostowe zapalenie ucha i powodując trwały niedosłuch z powodu zaburzeń ruchomości kosteczek słuchowych.
Inne przyczyny u dzieci obejmują niedoczynność tarczycy, zespół Turnera, urazy ciśnieniowe, jak po locie samolotem. Rzadko u dzieci, ale częściej u dorosłych, jednostronne wysiękowe zapalenie ucha może wskazywać na guzy nosogardła.
Rodzice często nie zauważają tego schorzenia u dzieci, co opóźnia diagnozę. Ważne jest odpowiednie wyposażenie gabinetu otolaryngologicznego, w tym mikroskop, videootoskop, fiberoskop i urządzenia do badania słuchu, co wspomaga szybkie rozpoznanie i skuteczne leczenie. Wybierając jednostkę leczniczą, rodzice powinni zwrócić uwagę na specjalistyczne wyposażenie i doświadczenie lekarza.
Objawy wysiękowego zapalenia ucha środkowego
Wysiękowe zapalenie ucha środkowego u dzieci często rozwija się stopniowo, przez co może pozostać nierozpoznane, zwłaszcza u małych dzieci, które stopniowo przyzwyczajają się do obecności wysięku i nie zgłaszają niedosłuchu. Objawy mogą obejmować uczucie przelewania w uchu lub obecności wody, podobnie jak po basenie. Bóle ucha, choć nie są silne, mogą wystąpić wskutek zmian w błonie bębenkowej, ale nie są związane z gorączką. Zmiana zachowania dziecka, takie jak rozdrażnienie czy problem z reakcją na wołanie, może wskazywać na niedosłuch.
Często rodzice zgłaszają w gabinecie lekarskim częste choroby dziecka po rozpoczęciu przedszkola, w tym zapalenia uszu i ciągły katar, co może wskazywać na przerost migdałka gardłowego jako przyczynę. Opóźniony rozwój mowy także powinien zwracać uwagę na możliwy niedosłuch.
Wycieki z ucha oraz gorączka nie są typowymi objawami wysiękowego zapalenia, lecz mogą wskazywać na inne schorzenia, takie jak perforacja błony bębenkowej czy ostre zapalenie ucha środkowego, wymagające często leczenia antybiotykowego lub operacyjnego.
Jak rozpoznaje się wysiękowe zapalenie ucha środkowego?
Podczas wizyty w gabinecie otolaryngologicznym, nacisk kładziony jest na rozpoznanie przyczyny wysiękowego zapalenia ucha oraz na określenie ubytku słuchu u dziecka. Lekarz wykonuje badanie otoskopowe, które pozwala na wstępną ocenę błony bębenkowej i stanu ucha środkowego. Dla dokładniejszej oceny stosuje się również mikroskop oraz videootoskop. Ocena obejmuje także nos i gardło, w szczególności migdałki i migdałek gardłowy, które mogą przyczyniać się do występowania wysiękowego zapalenia ucha.
Fiberoskopowe badanie nosogardła jest wykonywane w celu oceny migdałka gardłowego, lecz jest stosowane selektywnie ze względu na dyskomfort dla dziecka. Badania radiologiczne nie są zalecane. Dodatkowo, przeprowadza się audiometrię impedancyjną oraz otoemisje akustyczne, co pozwala na dokładną ocenę stanu ucha środkowego i monitorowanie leczenia. U starszych dzieci możliwa jest audiometria tonalna.
Po zbadaniu i przeprowadzeniu badań dodatkowych lekarz może zaproponować odpowiednie leczenie, czasem zalecając konsultacje z alergologiem, szczególnie gdy alergia może wpływać na wysiękowe zapalenie ucha. Leczenie dzieci z alergią jest bardziej skomplikowane i długotrwałe.
Postępowanie w wysiękowym zapaleniu ucha środkowego
Leczenie wysiękowego zapalenia ucha środkowego powinno być dostosowane do jego przyczyny. Jeśli jest to następstwo ostrego zapalenia ucha, zalecana jest obserwacja, gdyż wysięk często znika samoczynnie. Obserwacja obejmuje badania otoskopowe i audiometryczne. W przypadku utrzymującego się wysięku i niedosłuchu, możliwe jest zastosowanie leczenia farmakologicznego, w tym miejscowych leków zmniejszających obrzęk i stan zapalny, zawierających antybiotyki i sterydy.
W sytuacji przerostu migdałka gardłowego i utrzymujących się objawów, wskazana może być adenotomia oraz jednoczasowe założenie drenów wentylacyjnych. W przypadku dzieci z rozszczepem podniebienia, decyzja o drenażu wentylacyjnym powinna być podjęta wcześniej. Jako leczenie wspomagające stosuje się toaletę nosa, płukanie roztworami soli, leczenie antyalergiczne, szczepionki, zmianę klimatu i profilaktykę infekcji.