Zaburzenia smaku i węchu to niepokojące objawy, zwłaszcza gdy pojawiają się nagle. Jedną z częstszych przyczyn tych zaburzeń jest zakażenie koronawirusem SARS COVID-19

Terminy: utrata smaku: anosmia, utrata węchu: ageusia

Smak i węch są zmysłami niezwykle istotnymi, przede wszystkim z uwagi na fakt, że dzięki nim człowiek jest w stanie zidentyfikować szkodliwe czynniki środowiskowe, będące zagrożeniem dla jego zdrowia a nawet życia. Zaburzenia smaku i węchu wpływają niewątpliwie na jakość życia, stanowi więc ciężkie upośledzenie zdrowia.

Zaburzenia smaku i węchu w zakażeniu koronawirusem są jednymi z głównych objawów, ale czy występują zawsze i u każdego zakażonego chorego? Nie. Zaburzenia te spotykane są u ponad połowy wszystkich zakażonych osób, z przewagą kobiet oraz osób młodszych. W jednym z badań z krajów azjatyckich stwierdzono, że występują one u mniej więcej 1/6 pacjentów bez innych objawów choroby lub z jej łagodnym przebiegiem. Natomiast inne, europejskie badania wskazują na znacznie większy odsetek chorych z objawami zaburzeń smaku i węchu, było to ponad 85%. Interesujące jest, że zaburzenia te mogą wystąpić przed, w trakcie lub po wystąpieniu objawów ogólnych choroby.

Nie tylko koronawirus powoduje objawy ze strony smaku i węchu. W przebiegu innych wirusowych chorób pacjenci również mogą skarżyć się na brak węchu oraz rzadziej – smaku. Choroby te to między innymi grypa, zakażenia wirusami wywołującymi zakażenia grypopodobne, katary i przeziębiania (rhinowirusy, adenowirusy), wirusy herpes, polio, różyczki. W zakażeniu COVID-19 brak smaku i węchu nie zawsze występuje wraz z typowymi objawami infekcji nosa, a więc katarem czy blokadą i obrzękiem w nosie. A więc jak odróżnić zakażenie koronawirusem od infekcji spowodowanej innym wirusem, skoro również inne objawy mogą być podobne? W różnicowaniu pomaga dokładny wywiad oraz wyniki badań dodatkowych w tym zwłaszcza badania wymazu w kierunku COVID-19.

 

Schemat budowy wirusa SARS-CoV-2
  1. Genom RNA: SARS-CoV-2 jest wirusem RNA jednoniciowym o dodatniej polarności. Jego genom koduje kilka białek strukturalnych oraz liczne białka niestrukturalne i akcesoryjne.
  2. Białko S (Spike, kolor czerwony): To białko powierzchniowe jest kluczowe dla infekcji, ponieważ umożliwia wirusowi wiązanie się z receptorami na komórkach ludzkich, głównie z receptorem ACE2. Białko S jest głównym celem dla większości szczepionek przeciw COVID-19.
  3. Białko M (Membranowe, kolor zielony): Białko M pomaga w kształtowaniu wirionu (cząsteczki wirusa) i jest najbardziej obfitym białkiem w wirusie.
  4. Białko E (Envelopowe, kolor biały): Jest to małe białko strukturalne, które odgrywa rolę w montażu i wydostawaniu się wirusa z komórki gospodarza.
  5. Białko N (Nukleokapsydowe): Białko N wiąże RNA wirusa, tworząc nukleokapsyd, który jest strukturą ochronną dla materiału genetycznego wirusa.
  6. Osłonka lipidowa: Wirus SARS-CoV-2, podobnie jak inne koronawirusy, posiada osłonkę lipidową, którą uzyskuje z błony komórkowej komórki gospodarza podczas procesu uwalniania. Osłonka ta zawiera białka wirusowe i jest kluczowa dla infekcyjności wirusa.
  7. Inne białka: Wirus zawiera również inne białka niestrukturalne i akcesoryjne, które odgrywają różne role w replikacji wirusa, modulacji odpowiedzi immunologicznej gospodarza i innych procesach wirusowych.

Dlaczego wirusy powodują zaburzenia smaku i węchu? Ponieważ uszkadzają komórki odpowiedzialne za odbiór tych wrażeń zmysłowych. Niektóre z nich łączą się z komórkami nabłonka węchowego zlokalizowanego przede wszystkim w stropie jamy nosowej (zdjęcie poniżej), oraz nabłonka wyściełającego jamę ustną. Dzieje się tak, ponieważ komórki te wyposażone są w pewne białko receptorowe, do którego wirus przylega szczególnie łatwo. Kompleksem tym jest specyficzny receptor enzymu – angiotensin-converting enzyme 2, ACE2. Stąd wirusy mogą przedostawać się drogą pasm węchowych do ośrodkowego układu nerwowego. Silny ból głowy w zakażeniu wirusem COVID-19 oraz pewne inne objawy jak ogólne zmęczenie, zaburzenia świadomości, mogą być wynikiem zajęcia centralnego układu nerwowego.

Zdjęcie poniżej przedstawia zakończenia nerwu węchowego w stropie jamy nosowej oraz opuszkę węchową, zlokalizowaną w przednim dole czaszki.

Patrick J. Lynch, medical illustrator. (labeled by was_a_bee), CC BY 2.5 https://creativecommons.org/licenses/by/2.5, via Wikimedia Commons

Zaburzenia smaku i węchu zwykle nie zagrażają życiu lecz są wyjątkowo nieprzyjemnie odbierane przez pacjentów. Jak szybko funkcjonowanie tych zmysłów wraca do normy? U większości chorych do powrotu węchu i smaku dochodzi w ciągu pierwszych trzech tygodni po ich wystąpieniu, średnio jest to około 7 dni. U młodszych pacjentów zaburzenia węchu i smaku utrzymują się dłużej. Częstą sytuacją jest to, że zaburzenia smaku i węchu utrzymują się znacznie dłużej niż inne zasadnicze objawy choroby jak kaszel gorączka oraz duszność.

Jak w większości przypadków zakażeń wirusowych, nie ma skutecznego leczenia przyczynowego, nie istnieje lek leczący brak smaku czy węchu. Jedyne co można zrobić to czekać na samoistne ustąpienie objawów, do którego zwykle dochodzi w ciągu 3 tygodni.

Jak więc należy postępować, jeśli wystąpią u ciebie nagłe zaburzenia smaku i węchu ale bez innych objawów wskazujących na zakażenie koronawirusem? Przede wszystkim należy wziąć pod uwagę możliwość takiego zakażenia. Po pierwsze dlatego, że, żyjemy w czasach pandemii i obecnie zakażenie koronawirusem jest główną przyczyną zaburzeń smaku i węchu. Po drugie, należy pamiętać, że w pewnych sytuacjach mogą to być jedyne objawy zakażenia. W innych natomiast, po ich wystąpieniu infekcja koronawirusem rozwinie się za chwilę w chorobę pełnoobjawową. Należy więc co najmniej poddać się samoizolacji, oraz rozważyć kontakt z lekarzem i badanie w kierunku Sars Covid-19.

Piśmiennictwo:

  1. Costa KVTD, Carnaúba ATL, Rocha KW, Andrade KCL, Ferreira SMS, Menezes PL. Olfactory and taste disorders in COVID-19: a systematic review [published online ahead of print, 2020 Jun 9]. Braz J Otorhinolaryngol. 2020;S1808-8694(20)30066-5. doi:10.1016/j.bjorl.2020.05.008
  2. Lee Y, Min P, Lee S, Kim SW. Prevalence and Duration of Acute Loss of Smell or Taste in COVID-19 Patients. J Korean Med Sci. 2020 May 11;35(18):e174. doi: 10.3346/jkms.2020.35.e174. PMID: 32383370; PMCID: PMC7211515.
  3. Lechien JR, Chiesa-Estomba CM, De Siati DR, Horoi M, Le Bon SD, Rodriguez A, Dequanter D, Blecic S, El Afia F, Distinguin L, Chekkoury-Idrissi Y, Hans S, Delgado IL, Calvo-Henriquez C, Lavigne P, Falanga C, Barillari MR, Cammaroto G, Khalife M, Leich P, Souchay C, Rossi C, Journe F, Hsieh J, Edjlali M, Carlier R, Ris L, Lovato A, De Filippis C, Coppee F, Fakhry N, Ayad T, Saussez S. Olfactory and gustatory dysfunctions as a clinical presentation of mild-to-moderate forms of the coronavirus disease (COVID-19): a multicenter European study. Eur Arch Otorhinolaryngol. 2020 Aug;277(8):2251-2261. doi: 10.1007/s00405-020-05965-1. Epub 2020 Apr 6. PMID: 32253535; PMCID: PMC7134551.
  4. Xydakis MS, Dehgani-Mobaraki P, Holbrook EH, et al. Smell and taste dysfunction in patients with COVID-19. Lancet Infect Dis. 2020;20(9):1015-1016. doi:10.1016/S1473-3099(20)30293-0